Czym są domy skandynawskie?

Skandynawski sposób na życie to rzadkie połączenie ekologii i kontaktu z naturą oraz poszukiwania technologii, które są zarazem praktyczne, proste oraz wygodne. Tendencję tę widać wyraźnie w podejściu do budownictwa, które opiera się o komfortowe i energooszczędne rozwiązania konstrukcyjne. Okazuje się jednak, że istnieją sposoby na prześcignięcie Skandynawów i osiągnięcie jeszcze lepszych rezultatów, jeśli chodzi o budowę domów.

Czym wyróżnia się konstrukcja domów skandynawskich?

Skandynawia kojarzy się z dość ostrym klimatem i długimi zimami, stosunkowo niskimi temperaturami oraz znacznymi opadami śniegu. O ile części półwyspu położone bliżej Bałtyku niezbyt różnią się od warunków panujących na polskim wybrzeżu, o tyle im dalej na północ, tym szybciej klimat kontynentalny przechodzi w podbiegunowy. Wprawdzie nawet w okolicach norweskich fiordów opływanych przez ciepłe wody niesione przez Golfsztrom nie notuje się zimą średnich temperatur dużo niższych niż minus kilka, kilkanaście stopni, to w głębi lądu może być już znacznie chłodniej. Co jednak może być dla nas uderzające, skandynawskie budownictwo jednorodzinne wciąż opiera się na wykorzystaniu drewna, a domy powstające w innych technologiach, szczególnie na dalekiej północy należą do prawdziwej rzadkości. Jest to możliwe, ponieważ Skandynawowie znakomicie nauczyli się jak stosować drewno, a dzięki nim moda na ciepłe i oszczędne domy drewniane rozpowszechniła się zarówno w Ameryce Północnej – w Stanach Zjednoczonych i w Kanadzie – jak i w dużej części Europy Północnej, głównie w Niemczech i Holandii – zauważa przedstawiciel firmy MARUX, specjalizującej się w budowie drewnianych domów z bali.

Typowy dom skandynawski to połączenie struktury nośnej zbudowanej ze znakomitej jakości drewna oraz nowoczesnych materiałów termoizolacyjnych i wykończeniowych. Możliwości użycia drewna są tu bardzo szerokie z uwagi na jego dużą dostępność – kraje skandynawskie wciąż mają pozycję znaczącego eksportera drewna, a przemysł związany z jego pozyskiwaniem i obróbką jest ważną częścią gospodarki Szwecji, Norwegii i Finlandii. Równie ważne są pożądane cechy drewna rosnącego na dalekiej północy. W związku ze stosunkowo krótkim okresem wegetacyjnym drzewa, które rosną w tak ciężkim klimacie, mają niewielkie przyrosty roczne, co przejawia się małą grubością poszczególnych słoi. Powoduje to, że uzyskane z nich drewno odznacza się bardzo dobrą wytrzymałością mechaniczną – świetnie znosi ściskanie, i rozciąganie oraz jest bardziej odporne zginanie. Ma również bardzo dobre parametry termoizolacyjne z uwagi na wyższą gęstość.

Domy skandynawskie wyróżniają się specyficzną konstrukcją szkieletową. Struktura nośna budynku składa się z drewnianych belek tworzących przestrzenny stelaż. Przestrzeń między belkami jest wypełniana materiałem ociepleniowym – na ogół wełną mineralną o bardzo dobrych parametrach, jeśli chodzi o przewodzenie ciepła. Dla osłony przed przenikającym z zewnątrz wiatrem powstająca ściana jest osłaniana specjalną folią wiatroszczelną, która jednocześnie ma właściwości paroprzepuszczalne i hydroizolacyjne. Od środka ściany są zabezpieczane arkuszami folii paroszczelnej. Z zewnątrz i wewnątrz ściany tradycyjnych domów skandynawskich są najczęściej okładane poprzecznie mocowanymi deskami, które w przypadku elewacji są ustawiane pod kątem i na zakładkę, dzięki czemu woda może swobodnie spływać, nie podciekając i nie mocząc struktury drewna.

Styl skandynawski tak mocno łączący się z ekologicznymi i trwałym materiałem, jakim jest drewno wiąże się także z tradycyjnymi domami z bali. Takie konstrukcje w jeszcze pełniejszym zakresie wykorzystują zalety drewna jako materiału konstrukcyjnego i izolacyjnego, a przy tym zapewniają interesujący wygląd budynku przy pełnym komforcie jego użytkowania.

Drewniane domy z bali

Domy z bali są skonstruowane zupełnie inaczej niż budynki wznoszone w technologii szkieletu drewnianego. Także w tym przypadku niezbędne jest wykonanie ścian i ław fundamentowych lub płyty fundamentowej w zależności od tego, jakie rozwiązanie jest przewidziane w projekcie. Poza faktem wykorzystania jako głównego materiału naturalnego drewna, podobieństwa między typowym domem skandynawskim a domem z bali dotyczą również niedługiego czasu prowadzenia prac w porównaniu do tradycyjnej technologii murowanej. Znaczną przewagę mają tu obie technologie drewniane, ponieważ budynki można w nich wykonywać znacznie szybciej, składając – zarówno w przypadku domów skandynawskich, jak i domów z bali – z prefabrykowanych elementów. W domach skandynawskich w taki sposób powstają jednak całe panele ścienne, które są łączone na placu budowy, a w przypadku domów z bali w hali produkcyjnej przygotowuje się poszczególne elementy, które są następnie składane w całość już na miejscu.

Wielką zaletą domów z bali jest ich niepowtarzalny wygląd, który odwołuje się do najlepszych wzorów tradycyjnego i zgodnego z naturą budownictwa regionalnego. Konstrukcje tego rodzaju zawsze urzekają swoim rustykalnym charakterem i sposobem, w jaki wpisują się w swe otoczenie. Domy z bali sprawdzają się pod tym względem wspaniale, pasując zarówno do gór, nizin czy jezior, jak i brzegu morza. Co ważne, walory estetyczne związane z wyglądem bryły budynku dotyczą również jego wnętrza, w którym wyeksponowane jest naturalne drewno z całą swoją bogatą strukturą, usłojeniem i barwą. Liczy się także fakt, że  w pomieszczeniach, które tego wymagają, można bez przeszkód wykończyć ściany wewnętrzne za pomocą klasycznych kafelków lub gresu, wykorzystując płytę OSB lub płyty kartonowo-gipsowe. Poza znakomicie prezentującymi się wnętrzami i urokliwą elewacją domy z bali to także bardzo zdrowy mikroklimat, uzyskiwany za sprawą naturalnej tendencji drewna do regulowania wilgotności.

Choć domy z bali różnią się wyglądem od klasycznych domów skandynawskich, to łączy je poczucie bliskiego kontaktu z przyrodą oraz ekologiczne rozwiązania stosowane w obu przypadkach. Oba rozwiązania są także bardzo energooszczędne – w przypadku typowych domów skandynawskich dzieje się tak za sprawą użytego materiału termoizolacyjnego, co gwarantuje niską przenikalność ciepła, jeśli chodzi o domy z bali ten sam efekt może być osiągnięty za sprawą sporej grubości poszczególnych elementów. Bale, które mają około 30 centymetrów średnicy, zapewniają porównywalne efekty i nie wymagają używania dodatkowej izolacji cieplnej. Rozmiary poszczególnych elementów nie są też żadnym problemem – przeciwnie, możliwość ich wyeksponowania np. w otworach okiennych to element dekoracyjny podnoszący walory wizualne budynku.

Czy domy z bali mogą być lepsze niż domy skandynawskie?

Wszystkie domy z drewna są znakomitą alternatywą dla budynków murowanych z uwagi na znacznie szybszą budowę, swą proekologiczność oraz wysoką trwałość. Nowoczesne sposoby przygotowania i impregnacji drewna w pełni zabezpieczają je przed szkodnikami oraz porażeniem przez grzyby pleśniowe, które nierzadko są utrapieniem starszych budynków tego typu. Dom z drewna jest także odporny na ogień, ponieważ materiał jest zabezpieczony odpowiednimi preparatami sprawiającymi, że drewno jest odporne na wysoką temperaturę oraz kontakt z płomieniami. W tym przypadku domy z bali mają przewagę nad typowymi domami skandynawskimi, ponieważ nie zawierają w swej konstrukcji tworzyw sztucznych, a ponadto elementy o większym przekroju są o wiele wytrzymalsze, gdyż zanim temperatura będzie mogła zacząć na nie oddziaływać, musi z nich odparować bardzo duża ilość wilgoci.

Przewaga domów z bali nad domami skandynawskimi wiąże się także z kwestiami lepszej akustyki. W domu skandynawskim wszystkie elementy konstrukcyjne są stosunkowo cienkie, przez co łatwiej wpadają w wibracje, co sprzyja rozchodzeniu się hałasu. W przypadku domu z bali użyte materiały mają spory przekrój i masę, o wiele ciężej jest więc wprowadzić je w drgania. Dużym plusem domu z bali jest także to, że nie wychładzają się one tak, jak niekiedy konstrukcje szkieletowe. Mimo tego, iż domy skandynawskie są dobrze zaizolowane cieplnie, to po wyłączeniu ogrzewania nieco szybciej obniża się w nich temperatura, ponieważ ściany nie są w stanie kumulować ciepła. Zupełnie inaczej jest w przypadku grubych bali mających znaczną pojemność cieplną. Choć drewno nie nagrzeje się tak jak kamień, to jednak przez długi czas utrzymuje swoją temperaturę stopniowo oddając ją otoczeniu. Sprzyja temu fakt, że lite drewno ma znacznie niższą przewodność cieplną wzdłuż włókien, niż w poprzek, a ciepło wydostające się z budynku musiałoby przemieszczać się właśnie prostopadle do układu włókien.

Konstrukcje domów szkieletowych są wytrzymałe i spełniają wszystkie odpowiednie normy, jeśli chodzi o bezpieczeństwo. Konstrukcja domów z bali jest jednak znacznie bardziej solidna. Napór wiatru nie jest tu w stanie wyrządzić szkód, nie ma też mowy o uszkodzeniu elewacji. Pewnym ograniczeniem jest w obu przypadkach fakt, że wnętrze budynku powinno być rozplanowane dużo wcześniej, a zmiany we wnętrzu mogą mieć ograniczony zakres. Pod tym względem dom z bali daje jednak większe możliwości, choćby z uwagi na nośność ścian. Montaż nawet najcięższych szafek czy elementów dekoracyjnych w litym drewnie nie jest dużym wyzwaniem, natomiast w budynkach szkieletowych o tym, gdzie zawisną szafki, trzeba myśleć najpóźniej w czasie montażu poszczególnych segmentów ścian.